Co jest przedmiotem prawa autorskiego ?

Zanim odpowiemy sobie na najważniejsze pytanie, co jest przedmiotem prawa autorskiego, wspomnieć należy o akcie prawnym (poza Konstytucją- jako naczelnym aktem prawnym w RP), który reguluje prawa autorskie. Ochronę tych praw zapewnia bowiem ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Zgodnie ze wspomnianą ustawą, przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór) .
Przedmiotem prawa autorskiego jest zatem utwór. Jest to niematerialne dobro prawne, które powinno być odróżniane od przedmiotu materialnego (materialnego nośnika), na którym zazwyczaj jest ono utrwalone ( np. płyta CD).
Wytwór niematerialny, po to aby uzyskać kwalifikację „utworu” w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, powinien spełniać łącznie następujące warunki:
a) stanowić rezultat pracy człowieka (twórcy),
b) stanowić przejaw działalności twórczej,
c) mieć indywidualny charakter,
d) zostać ustalony.
W świetle brzmienia art. 1 nie mają przy tym znaczenia okoliczności, takie jak:
a) naukowa czy artystyczna wartość dzieła, jego zdatność zaspokajania określonej potrzeby,
b) przeznaczenie dzieła ( np. nastawienie na zaspakajanie potrzeb estetycznych, użytkowych, związanych z rozwojem nauki). Ochronie podlegają zatem także złe i niskich polotów powieści, „tandetne” obrazy itp. Podkreślił to Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 30 maja 1972 r., II CR 137/72, w którym stwierdzono, że „z ochrony prawa autorskiego korzysta utrwalony w jakiejkolwiek postaci wytwór indywidualnej myśli człowieka, niezależnie od wartości, jaką obiektywnie reprezentuje” (por. też orz. SN z dnia 21 czerwca 1968 r., I CR 206/68, OSNCP 1969, z. 5, poz. 94; orz. SN z dnia 5 marca 1971 r., CR 593/70, OSNCP 1971, z. 12, poz. 212).
c) sposób wyrażenia dzieła (np. za pomocą słów, dźwięków, obrazów),
d) dopełnianie jakichkolwiek formalności (np. umieszczania zastrzeżeń na egzemplarzach utworu).

Zgodnie z art.1 ust. 2 ustawy w szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

1)wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
2) plastyczne;
3) fotograficzne;
4) lutnicze;
5) wzornictwa przemysłowego;
6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
7) muzyczne i słowno-muzyczne;
8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
9) audiowizualne (w tym filmowe).
Nie są utworami w rozumieniu art. 1 dobra uwzględniane w ramach praw pokrewnych (określanych niekiedy jako prawa sąsiednie). W przypadku jednak, gdy przedmiot tych praw, np. wideogram lub rezultat pracy reżysera teatralnego, spełnia cechy utworu – wytwór taki podlega podwójnej ochronie: z tytułu prawa autorskiego i z tytułu ochrony praw pokrewnych.

Dla powstania ochrony wynikającej z przepisów ustawy nie jest konieczne ukończenie utworu (art. 1 ust. 3); ochronie podlegają nie tylko utwory, które według twórców uzyskały już ostateczny kształt, lecz także szkice, projekty, plany, wstępne wersje itd., byleby tylko – samoistnie ujmowane – spełniały konieczne cechy utworu.
Na koniec tego krótkiego opracowania godzi się zauważyć, iż ustawa również wspomina o bardzo ważnej kwestii dotyczącej samego powstania ochrony prawnej utworu, a mianowicie powstanie ochrony nie jest uzależnione od spełnienia jakichkolwiek formalności (np. umieszczenia adnotacji o zastrzeżeniu praw, umieszczenia znaku „C”, dokonania rejestracji dzieła, wniesienia jakichkolwiek opłat). Prowadzona przez niektóre instytucje, czy organizacje rejestracja dzieł nie jest warunkiem uznania ich za przedmiot ochrony, lecz jedynie służy celom dowodowym lub określaniu zakresu upoważnienia do wykonywania praw autorskich w imieniu twórców lub ich następców prawnych. Tak zwana nota copyrightowa, a także rejestracja utworu, mają jednak znaczenie w niektórych krajach (np. USA) dla ułatwienia dochodzenia ochrony.

EBT

 

Źródło: Janusz Barta (red.), Ryszard Markiewicz (red.), Monika Czajkowska-Dąbrowska, Zbigniew Ćwiąkalski, Krzysztof Felchner, Elżbieta Traple, „Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz”, wyd. V, 2011,

Napisz komentarz

Adres e-mail nie będzie opublikowany i widoczny

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.